Diyafram, Enstantane ve ISO Arasındaki İlişki Nedir?

Fotoğrafçılık konularında az çok bir bilgi sahibi olduğumu düşünüyorum. Kendimi birçok zaman özellikle fotoğrafçılığa yeni başlayan ve ISO Nedir ? Diyafram Nedir ? Enstantane Nedir ? ve ISO, Diyafram ve Enstantane arasındaki ilişkinin nasıl olduğunu merak eden çevremdeki arkadaşlarıma sürekli anlatırken buluyorum. Bu anlatımları birde görsele döküp sizlere anlatmak istiyorum.

Fotoğrafçılıkta en temel olan konulardan birisi  pozlamadır. Yani deklanşöre bastıktan sonra objektiften geçen ışığın filmi yada algılayıcıyı etkilemesiyle görüntünün oluşturulmasıdır. İşte deklanşöre basmakla başlayan  fotoğraf çekme işleminin görüntünün oluşmasına kadar geçen süredir. Bu sürece pozlama adı verilir. Perde ile diyafram birlikte  hareket ederek pozlamayı gerçekleştirir. Fotoğrafın çekilmesi için gerek perde hızını gerekse diyafram açıklığını ayarlamak gereklidir. Objektiften geçen ışığı, diyafram miktar olarak kontrol ederken, perde süre olarak kontrol eder ve filme yansıtır.  Bununla birlikte diyafram hem ışığın miktarını ayarlarken hem de alan derinliğini ayarlar. Perde ise  hem ışık süresini ayarlarken hem de fotoğraftaki hareket hissini kontrol eder.

Fotoğraf ışıktan oluştuğunu düşündüğümüz de bu ışığın objektiften içeri hangi miktarda gireceğini ayarlamamız fotoğrafçılıkta ki en büyük sorunlardan biridir. Eğer az ışık girerse düşük pozlama, çok ışık girerse fazla pozlama oluşacaktır. Diyafram, fotoğraf çekildiği anda objektifteki açıklık değeridir. Bu değer sayesinde hem fotoğraflarınıza netlik hem de alan derinliği katabilirsiniz. Genelde tüm fotoğrafçıların severek kullandığı bir değerdir. Diyafram değerleriniz ne kadar küçük olursa alan derinliğiniz artacak ve odak objenizin (örneğin portre çekimleri) arka planı flu bir hal alacaktır. (f1.4 - f1.8 gibi değerler). Tam tersi manzara çekimlerinde ise arka planda kalan dağlar ve tepelerin de net çıkmasını istiyorsanız diyafram değerinizi yükseltmeniz (f16, f22 gibi) gerekecektir.

Yukarıdaki bulunan fotoğraflardan da anlayacağınızı üzere diyafram değeri ne kadar küçük olursa objektiften giren ışık miktarı artacak, ne kadar büyük olursa ışık miktarı azalacaktır. Bu demek değildir ki sadece diyaframı ayarlayıp deklanşöre basalım. Diyaframı neye göre ayarlayacağız sorusunu sorduğunuzu duyuyorum. Diyafram ile birlikte kullanılan perde hızı yani enstantane ayarı ortak ikili olduğu için diyafram değerinizi enstantane ayarınız ile birlikte ayarlamadığınız zaman fotoğrafınızın pozlaması yanlış olarak ortaya çıkar. Bir örnek vermek gerekirse;

Görüldüğü üzere, diyafram değerinizi ne kadar doğru ayarladım diye düşünseniz bile enstantane ayarınızı doğru yapmadığınız zaman fotoğrafınızı yukarıda olduğu gibi az veya çok pozlanmış olarak ortaya çıkacak. Bunun tersini enstantane ayarınızı doğru yapıp diyafram değerinizi ayarlayamadığınız zaman da yaşarsınız.

Aslında enstantane değeri sensörün ne kadar açık kalıp, ışığı algılayacağı süredir ve saniye değerinde ölçülür. Mesela 1/8 saniye, 1/60s, 1/250s, 1/2000 s gibi yavaş pozlama süresinden, hızlı süreye doğru artan değerlerdir ve farklı çekim ortamlarına uygun olarak değiştirilebilir. Örnek olarak, hızlı tenis oyuncularını çekmek için 1/2000s gibi bir enstantane değeri uygundur. Parkta oynayan çocuk fotoğrafları için 1/250s, uyuyan bebek fotoğraflarıiçin 1/125s ile 1/60s arası uygun olabilir. Fotoğraf makinesini elde tuttuğumuz takdirde, ister istemez titreme olacaktır. Bu yüzden, en düşük 1/60s değerinde bir enstantane kullanılmalıdır. Bundan daha küçük değerler için Tripod önerilir, böylece titremeyi önleyerek net resimler elde edebilirsiniz.

Peki fotoğraf makinalarında otomatik modda bu değerleri kendisi ayarlarken biz nasıl fotoğraf çekerken hızlı bir şekilde bu ayarları yapabiliriz derseniz aşağıdaki resimde aynı fotoğrafı farklı enstantane ve diyafram ölçüleriyle çekebileceğinizi görüyorsunuz. Önemli olan doğru pozlamayı elde etmek. Diyelim ki enstantane değerimiz 1/15 te, diyafram değerimizde f/4 te. Kesişme noktamız 8. Burada 8 sayısının önemi ayne değeri enstantanemiz değiştiğinde tekrar elde etmek. Enstantanemiz 1/60 yaptık diyelim. Niye yaptık titremeden dolayı enstantaneyi artırmak istemiş olabiliriz. Enstantaneyi değiştiğimizde tekrar doğru pozlamayı elde etmek için 8 sayısını bulmalıyız. 1/60 daki 8 sayısını elde etmek için diyafram değerini f/2 yapıyoruz. Bu şekilde doğru pozlamayı elde etmiş oluyoruz.

Şimdi burada şunu ayırt etmemiz gerekiyor. Dedik ki f/4 – 1/250 pozlama değerleriyle elde edilen ışıkla f/16 – 1/15 pozlama değerlerindeki ışık miktarı aynıdır. Ancak unutmayalım ki diyaframın ve enstantanenin ikincil görevleri vardı. Neydi bunlar diyafram alan derinliğini ayarlıyordu enstantanede fotoğraftaki hareketi etkiliyordu.

Şimdi f/4 – 1/250 değerlerinde çekilen fotoğrafla f/16 – 1/15 değerlerinde çekilen fotoğraf ışık bakımından aynıdır. Ancak alan derinliği ve fotoğraftaki hareket hissi yönünden tamamen farklıdır. Şöyle ki f/4 – 1/250 değerlerinde diyaframımız açık ve alan derinliğimiz az ayrıca enstantane hızımız fazla ve fotoğraftaki hareket hissi yoktur.  f/16 – 1/15 değerlerinde ise alan derinliğimiz fazla ve fotoğrafta hareket hissi vardır.

Alan derinliği ile ilgili olarak birkaç örnek fotoğraf göstermek istiyorum. Aşağıdaki fotoğraflardan da anlaşılacağı üzere diyaframı ne kadar fazla açarsanız yani diyafram değerini ne kadar küçük bir rakama getirirseniz alan derinliği küçülüyor. Tam tersini yaptığınızda ise alan derinliği büyüyor olduğunu görüyorsunuz.

 

Artık diyafram ve enstantane ayarının birbirinden ayrılamayan bir ikili olduğunu anlamışsınızdır. Şu anda ISO ne anlama geliyor ? ISO nasıl ayarlanıyor ? ISO değerinin anlamı nedir ? gibi kafanızda birçok soru olduğunu biliyorum.

Makinenizdeki ISO değeri, sensorun ışığa olan duyarlılığıdır. Bol ışıklı ortamlarda, ISO en düşük değerlerde yani 100 ISO’ya ayarlanabilir. Yeterli ışık olmadığı durumlarda ise ISO’yu yükseltmeniz gerekebilir.

Ancak yukarıdaki fotoğrafta da gördüğünüz gibi ISO değerleri yükseldiğinde fotoğrafta ”Noise” yani ”gürültü” veya gren’de artacaktır. Bu da maalesef fotoğrafın kalitesini ve netliğini düşürür. Bunun nedeni algılayıcılarda ISO’yu artırdığınızda algılayıcıya giden elektrik miktarı artar. Buda sensörde hücreler arasındaki etkileşimi artırarak kumlanmaya neden olur. Filmlerde bunu çok görmesek te günümüzdeki DSLR makinelerde özellikle ışığın yetersiz olduğu ortamlarda bu kumlanma durumuna çok rastlarız.  Özellikle ISO 800’den sonra kumlanma bariz biçimde kendini hissettirir.  Işığın yeterli olduğu ortamlarda iso değeri 100’lerde durması en iyisidir. Yapılacak çekim tekniğine göre ışık yetersiz kalırsa ISO’yu artırabiliriz.

Madem fotoğrafın kalitesini düşürür, o zaman neden ISO yükseltilir diye sorguluyor olabilirsiniz. Maalesef bazı durumlarda, fotoğraf çekimi için ışık kalitesi çok da iyi olmayabilir ve bilhassa hareketli kişileri çekiyorsanız, fotoğraflarınız bulanık ve kalitesi düşük çıkar. Bu durumda ISO’yu muhakkak yükseltmeniz gerekir böylece enstantane değerini de arttırıp, hareketli çekimlerin bulanık ve titrek çıkmasını önleyebilirsiniz.

ISO Değerini Nelere Göre Karar Verip Değiştirmeli?

1. Çekmek istediğimiz konu hareketli mi? Eğer konu hareketliyse daha yüksek enstantane değerine ihtiyacınız olacak, dolayısıyla daha yüksek ISO kullanmanız gerekecek.
2. Ortamdaki ışık ne düzeyde? Objeniz ne kadar ışık alıyorsa ona göre bir ISO değeri belirlemeniz gerekecek.
3. Tripod kullanıyor musunuz? Tripodunuz varsa yüksek enstantaneye gerek olmayabilir çünkü sabit kalan makine 30 saniye bile olsa düzgün çekim yapabilir. ISO’yu yükseltmenize gerek kalmaz.
4. Gürültü istiyor musunuz? Bazı fotoğraflar da gürültü (noise) istenebilir, film efekti verdiği için kullanılabilir. Bu durumda yüksek ISO kullanmalısınız.

Tüm bu anlattıklarımı ise Kamera Simülatörü ile deneyerek kendinizde uygulamalı olarak görebilirsiniz.

Her fotoğrafçının dediği gibi: "Işığınız bol olsun"